Brievenbus in de deur

We zijn het niet anders gewend: in of naast de deur heeft ieder huis een brievenbus. Toch is dat verschijnsel niet van alle tijden. De post werd vroeger bezorgd door de (post)bode en die belde (of klopte) aan. Dat moest wel, want de ontvanger betaalde de portokosten. Onvoorstelbaar in deze tijden, nu veel brievenbussen een sticker nodig hebben tegen alle ongewenste post. Toen de afzender ging betalen, kon een brief ook bezorgd worden wanneer de geadresseerde niet thuis was. De brief werd onder de deur doorgeschoven. Nog vóór de ARBO zich ermee ging bemoeien, werd het werk van de postbestellers gemakkelijker, doordat steeds meer deuren een 'brievenbus' kregen.
Een 'brievenbus'? Eigenlijk gaat het om een in de deur uitgezaagde spleet, de brievengleuf, die afgewerkt werd met een brievenplaat, tegen inregenen voorzien van een klep. De eigenlijke bus ontbrak in het begin meestal: de bus is de bak aan de binnenkant, waar de post in valt.
In het begin van de 20e eeuw was de gleuf in de deur heel klein, al snel werd deze groter. Ook kwam in vooral het tweede kwart van de 20e eeuw de 'brievenbus' naast de deur op. Dat betekende bouwkundig een veel grotere ingreep. Een brievengleuf kun je in een bestaande deur zagen. De brievengleuf naast de deur werd eigenlijk alleen bij nieuwbouw toegepast.
De grootte en de vormgeving van de brievenbus in de deur hangt samen met de geschiedenis van het postwezen en met die van het pand. Daarom mag je die bij een beschermd monument niet zomaar veranderen. Een kleine brievengleuf is op zich al zeldzaam aan het worden. De brievenplaat kan op zich ook monumentale waarde bezitten, zo bestaan er prachtige jugendstil-brievenplaten. Tenslotte betekent het vergroten van de brievengleuf het verwijderen van een stukje van de deur, het hangt van de waarde van de deur af of dit aanvaardbaar is.
Wat niet iedere bezitter van een 'ouderwetse brievenbus' weet: ondanks alle dreigementen mag 'de post' niet eisen dat de brievenbus van een beschermd monument verplaatst of vergroot wordt. Dat is monumentale overmacht.